Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2016 r., sygn. akt IV CSK 687/15

02.08.2017 · Adwokat Marcin Radel

W omawianej sprawie strony zawarły umowę o zaprojektowanie i wybudowanie modelowego centrum selektywnej zbiórki odpadów. Strony zastrzegły w umowie kary umowne m. in. w razie odstąpienia od umowy przez zamawiającego (powoda) z winy wykonawcy (pozwanego), a także w przypadku opóźnienia wykonania przedmiotu zamówienia.

Pozwany nie przestrzegał ustalonego w umowie harmonogramu, więc powód ostatecznie poinformował powoda o wysokości nałożonych na niego kar umownych, a nadto odstąpił częściowo od zawartej umowy w zakresie niewykonanych terminowo prac (na podstawie art. 635 k.c.) i naliczył z uwagi na powyższe karę umowną. Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo i uznał, że wprowadzenie instytucji umownego odstąpienia od umowy nie wyklucza możliwości skorzystania z ustawowego odstąpienia od umowy, uregulowanego m. in. w art. 635 k.c. Sąd Apelacyjny co do zasady przychylił się do stanowiska Sądu Okręgowego, natomiast stwierdził, że źródłem uprawnienia do odstąpienia od umowy przez powoda był art. 491 oraz 492 k.c., a nie art. 635 k.c.

Rozpoznając złożoną w tej sprawie skargę kasacyjną złożoną przez pozwanego Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną.

Sąd Najwyższy stwierdził przede wszystkim, że jeśli strony zastrzegą umowne prawo odstąpienia, to póki ono istnieje, strony nie mają możliwości skorzystania z ustawowego prawa odstąpienia zawartego w art. 491 § 2 k.c. Jeśli jednak strony zastrzegły w umowie termin, do którego są uprawnione do skorzystania z umownego prawa odstąpienia, to po jego upływie aktualizuje się możliwość odstąpienia od umowy na zasadach wskazanych w ustawie, tak na zasadach ogólnych (art. 491 – 493 k.c.), jak również na podstawie przepisów szczególnych, również art. 635 k.c.

Jak podkreślił Sąd Najwyższy, zarówno Sąd Okręgowy, jak i Sąd Apelacyjny słusznie przychyliły się do powyższej koncepcji, mimo odmiennej argumentacji przytoczonej w uzasadnieniach wyroków, w tym przede wszystkim w zakresie powołania się na różne podstawy prawne.

Ubocznie Sąd Najwyższy wskazał, że zakres zastosowania art. 635 k.c. obejmuje wyłącznie przypadki dotyczące opóźnienia z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła, które jednak nie miało miejsca w niniejszej sprawie.